Nasz sen dzieli się na fazy oraz cykle. Zasypiając, wchodzimy w najpłytszy sen N1. To pośrednia faza miedzy snem a jawą – 50 % ludzi wybudzonych z tej niej będzie twierdziła, że w ogóle nie spała. Potem wchodzimy w fazę N2, której jest procentowo najwięcej w ciągu nocy. Następnie mamy fazę N3, czyli snu głębokiego, inaczej wolnofalowego. Tego rodzaju snu z kolei jest najwięcej na początku nocy , a łącznie stanowi on mniej więcej 15-20% przespanego czasu. Podczas snu głębokiego najtrudniej nas wybudzić i mamy najniższe tętno. Ta faza snu jest kluczowa jeżeli chodzi o regenerację organizmu, nasz system immunologiczny oraz o wydzielanie hormonu wzrostu. Co ciekawe, kiedy zarwiemy noc, nasz organizm od razu uzupełnia braki snu głębokiego, czyli mamy do prostu więcej niż normalnie. Więcej snu głębokiego mamy również kiedy uprawiamy sport.
Potem następuje sen REM, czyli rapid eye movement, podczas którego nasze gałki oczne ruszają się szybko w lewo i w prawo. W tej fazie śnimy, ale też zapamiętujemy, czego się nauczyliśmy podczas dnia (również nowych zdolności motorycznych, takich jak gra na pianinie czy nowa technika sportowa) Faza REM służy również emocjonalnemu radzeniu sobie z problemami poprzedniego dnia – mózg wtedy „obrabia” te zdarzenia na różne sposoby, pozwala to następnego dnia (albo po kilku dniach) spojrzeć nie z innej perspektywy. Do zaburzenia tego procesu dochodzi w PTSD (zaburzeniu stresu pourazowego) kiedy mózg „wpada w koleiny” koszmarów – odtwarza wiernie traumatyczne sceny, co powoduje wybudzenia i napięcie następnego dnia. Na szczęścia są dostępne tu skuteczne terapie (np. IRT – Imagery Rehearsal Therapy), które pozwalają snom wrócić do swoich naturalnych procesów i zacząć znowu spełniać swoje funkcje. Snu REM jest z kolei najwięcej w drugiej połowie nocy (łącznie mamy go w nocy ok 20%).
Dla ciekawskich: Więcej o snach przeczytamy w książce „When brains dream” (2021) dwóch absolutnych ekspertów w tej dziedzinie, Antonio Zadry oraz Roberta Stickgolda.
Kiedy nasz mózg przejdzie przez te wszystkie fazy, to możemy powiedzieć, że miał miejsce jeden cykl snu. Przeważnie cykl snu trwa 90 minut (jest to uśredniona wartość). I tu bardzo ważna rzecz – po każdym cyklu następuje krótkie przebudzenie (większość osób w ogóle ich nie pamięta) . A więc to nie jest tak, że zapadamy w sen i budzimy się rano – u wszystkich ludzi występuje kilka do kilkunastu drobnych przebudzeń w ciągu nocy. Ta informacja czasami daję ulgę osobom z bezsennością, które mają nierealistyczne oczekiwania wobec snu – myślą, że powinni zapaść w głęboki sen i obudzić się nad ranem, a każde przebudzenie traktują jak porażkę.
Skąd wiemy o tych różnych fazach snu? Zostały one odkryte w badaniu EEG, czyli elektroencefalografem, który mierzy aktywność elektryczną mózgu.
Co ciekawe, osoby z bezsennością doświadczają nadmiernego pobudzenia w ciągu dnia i nocy (hyperarousal) . Osoby te często same mówią, że są zmęczone, ale nie są senne – nie mogą zrobić na przykład drzemki! To trochę tak, jak gdyby osoba bez problemów ze snem byłaby po gorszej nocy, ale wypiła tyle kaw w ciągu dnia, była tak pobudzona, że pomimo zmęczenia nie mogła by zrobić sobie drzemki. Widać to w badaniu polisomnograficznym – osoby cierpiące na bezsenność mają więcej drobnych przebudzeń i niektóre fazy snu, na przykład faza snu REM, ulegają fragmentacji (widoczne są podczas niej drobne wybudzenia, których nie widać u osób nie mających problemów ze snem.
Materiał opracowany przez specjalistę Matuesza Majchrzaka, który swoją wiedzą i praktykę zdobył w Poradni Zaburzeń Snu w Zespole Publicznych Zakładów Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej w Warszawie pod nadzorem dr Małgorzaty Fornal Pawłowskiej.
Miewasz problemy ze snem?
Nieprzespana noc, a przed Tobą kolejny aktywny dzień?
Chociaż większość ludzi uważa, że bezsenność ich nie dotyczy to statystyki pokazują, że nawet 50% dorosłych Polaków ma problemy ze snem. Noctis Noc to lek na sen dostępny bez recepty, który skraca czas zasypiania i pozwala nawet na 8 godzin nieprzerwanego snu.